– Təsviri sənətin sizin üçün anlamı nədir?

– Düşünürəm ki, bu, mənim öz reallığımı və ünsiyyət qurmağımı daha da asanlaşdıran öz dilimi yaratmaq imkanıdır desəm, sözlərim bir qədər iddialı olar. Mənim işim daha çox gördüklərimi və hiss etdiklərimi əks etdirməkdən ibarətdir. İnsanın yaşamaq istədiyi atmosferi. Harmoniya və gözəlliyə çox heyranam. Dünyanın bu gün yaşadığı təlatümlər kontekstində onların həssaslığının dərk edilməsi hansı hissləri doğurur? İnanmaq istərdim ki, rəsm çəkməklə həm rəssam, həm də insan kimi məni həyəcanlandıran müəyyən məqamı müəyyən qədər qoruyub saxlamışam. Yaradıcı insan kimi hissləri bölüşmək lazım olduğuna inanıram. Mən təsviri sənətə müraciət edəndə bunu edirəm.

– Bəs fikirləri xoş sözlə çatdırmaq barədə nə deyərdiniz?

– Amma elə olur ki, sözlər çox vaxt boş olur. İnsanların onlardan tez-tez öz zərərlərinə necə istifadə etdiklərini getdikcə daha çox müşahidə edirəm… Onlar nəyisə sübut etməyə çalışırlar, mübahisəyə girirlər, özlərinin haqlı olduqlarını isbat etmək zərurəti duyurlar, öz fikirlərinin yeganə düzgün olduğu iddiasındadırlar… Həm də buna vaxt itirir, opponentlərini dinləmək istəmirlər. Ona görə də deyilənlər boşa gedir. Halbuki rəsmlərdə fikirlərinizi çatdırmaq üçün onları istədiyiniz şəkildə şifrləyə bilərsiniz. Heç kim buna etiraz etməyəcək, çünki rəsmə etiraz etməyin mənası yoxdur. Baxmayaraq ki, fərqinə varmadan onunla dialoqa girirlər.

– Əgər rəsmi yeni fikrin çatdırılması hesab etsək, deməli, hər birinin arxasında bir hekayə dayanır…

– Bilirsiniz, sənətkarın yaşaya biləcəyi xüsusi halları rəsm vasitəsilə göstərmək əsasdır. Özüm haqqında danışarkən, qəribə də olsa, ən çox həyatla dolu olan bir rəsm üzərində işləmə prosesidir. Müəllifin əsəri yalnız zehni olaraq hələ də boş bir kətan üzərində görəndə süjeti “sınaması”. Hətta, belə demək mümkünsə, ornamentlərin konturlarının tətbiq olunduğu texniki mərhələ artıq xüsusi bir vəziyyətə dalmaqdır. İnanın ki, bu anlar heç də iş prosesi kimi hiss olunmur. Sanki ətrafınızda baş verənləri başa düşmədiyiniz bir prosesə daxil olursunuz, ancaq özünüzü daha yaxşı anlamağa və hiss etməyə başlayırsınız. Tamaşaçının əsərdən qeyri-şifahi siqnal alması, onun müəllifin niyyətini anlamağa çalışması xüsusilə sevindiricidir.

– Rəsm necə yaranır?

– Həmişə fərqlidir… Ona yaxınlaşdıqdan sonra “kətanın qarşılıq verəcəyinə” 100 faiz zəmanət verəcək universal resept yoxdur. Bəzi insanlar daxili münaqişəyə, bir növ emosional balansın pozulmasına ehtiyac duyur. Mən harmoniya və mənəvi rahatlıq vəziyyətində rəsm çəkməyə üstünlük verirəm…

– Güman edə bilərəm ki, bu, ornamentlərin sizin “ilham mənbəyinizə” çevrilməsi ilə bağlıdır.

– Onlar mənim sönməz həvəsimdir! Üstəlik, insan olmaq üçün getdiyim yol ornamentlərə olan marağımdan başlayıb. Onlar mənim mənşəyimdir… Onların sehrli dünyasına toxunmaq mənə bizi əhatə edən çox şey haqqında yenidən düşünməyə imkan verdi. Tariximizi daha dərindən dərk etmək imkanı. Mənim nəzərimdə ornamentlər Azərbaycan xalqının bir növ müqəddəs yaddaşıdır. Onların simvolik mənasını kəşf etdiyimi və bu naxışlara aşiq olduğumu xatırlayıram! Həmin keçmişlə indiki zaman arasında qırılmaz əlaqəni diqqətsiz şəkildə vurğulamaq istəyən “Kainatın naxışları” adlı ilk fərdi sərgini təqdim etdim. Çox şadam ki, onlar öz aktuallığını itirmirlər, müasir imkanlar sayəsində yeni bədii rəsmli “nəfəs” alırlar. Gizlətməyəcəyəm ki, mən özüm də bu istiqamətdə təvazökar bir töhfə verdiyimi düşünməkdən həzz alıram.

– Ancaq təkrarlanan naxışların çəkilməsi üzərində işləməyin müəyyən bir rejimi var…

– Yanlışlıq! Mənim üçün ornamentalizm sənətində işləmək cüzi detektiv “ləzzətli” bir səyahətdir. Başlanğıc nöqtəsini keçərək öz üslubumla bağlı qərar verəndə deyə bilərəm ki, bu mövzuda özümü ədəbiyyatla əhatə etmişəm. Həm də nə qədər çox məlumat öyrəndimsə, əsrlər boyu Azərbaycan xalqının mədəni-bədii kimliyini təcəssüm etdirən bu heyrətamiz yaradıcılığın həndəsəsi və üslubunda nəyin gizlədildiyini dərk etməyə çalışmaq məni daha da valeh etdi. Ornamentdə üzvi şəkildə yazılmış hər bir gizli şifrli mesaj onun mənasını zənginləşdirən və bir etnik qrup olaraq bizi dərk etməyə dərinlik verən müəyyən simvolları ehtiva edir. Zərif, parlaq, rəngarəng olan bu naxışlar unikaldır. Onların harada “doğulduğunu” dərhal müəyyən edə bilərsiniz, bu da maraqlı araşdırmaların bir hissəsidir. Azərbaycan milli irsinin çoxsaylı elementlərindən biri olan ornamentlərimiz öz aktuallığını itirmir, hər gün özünəməxsusluğu və gözəlliyi ilə heyran etdiyi daha çox pərəstişkarlar qazanır. Odur ki, rəsm əsərinin gələcək mərkəzini naxışlarla bəzəyərək daha çox Azərbaycanın müxtəlif yerlərinə səfərlərimi xatırlayıram. Yaxud bu və ya digər naxışın hansısa heyvana və ya quşa, bitkiyə istinad edilməsinin səbəblərini anlamağa çalışıram… Bu mövzuya aşiq bir insan kimi tam məsuliyyətimlə deyə bilərəm ki, xarici vizual sxematikliyə baxmayaraq, Azərbaycan ornamentləri çox maraqlı sirləri gizlədir. Sadəcə onların coğrafiyasını təsəvvür edin!

– Ornamentlər sizə nələri öyrətdi?

– Səbir etməyi. Müəyyən dərəcədə, ayrılma və qərq olma hisslərini. Marağı. Qüruru. Kətanı bəzəkli şəkildə çəkmək çətindir. Bunun üçün konsentrasiya lazımdır. Axı mən nazik fırça ilə işləyirəm. Kətanın boşluğunu demək olar ki, təkrarlanan naxışlarla doldurmaq bir qədər arğacla işləməyə bənzəyir (arğac, parçadakı istiqamətlənmiş paralel iplər dəstidir, təməldə olan sapların eninə doğru yerləşir). Sadəcə olaraq, rəssam boya və fırçadan, xalçaçı isə saplardan istifadə edir. Ona görə də mənim rəsmlərimi tez-tez xalçalarla müqayisə edirlər ki, bu da, prinsipcə, rəssamlığa yenicə, ilk addımlarımı atarkən başlanğıc ideyam olub. Həmişə deyirdim ki, naxışlarla işləmək mənə maraqlıdır. Hətta işin mərkəzi hissəsini ətrafdakı ornamentə uyğunlaşdırmağa çalışıram ki, onlar “eyni yerdən” olsunlar. Və yaxud bir süjetdə ahəngdar görünmələri üçün bunu etməlisən.

Maraqdan danışarkən vurğulayıram ki, sənətkar əbədi tələbədir. İşinizə bəzəklər toxunduqda, daha da çox öyrənmək lazım gəlir. Burada belə müxtəliflik var! Bir-birinizi tanıyarkən nə qədər maraqlı məlumatlar öyrənirsiniz! Ciddi və həndəsi naxışlardan zərif və hamar xətlərə, klassikdən müasir motivlərə qədər… Təbii elementlərin, bitkilərin, heyvanların simvolları, eləcə də mücərrəd anlayışlar… Nə qədər çox öyrənirsinizsə, bir o qədər də bu heyrətamiz dünyaya qərq olursunuz.

O ki qaldı qürur hissinə… Bu gün o, tarixi ədalət uğrunda döyüşdə səssiz əsgərə çevrilib. Mübahisə etmirəm ki, Azərbaycan ornamental motivləri fars, ərəb, türk və rus mədəniyyətlərinin təsiri altında yaradıcılıq qaynağı nəticəsində formalaşıb, buna sübutlar da var. Lakin bu simbiozun nəticəsində bu gün Azərbaycanın milli kimliyinin mühüm simvolu kimi xidmət edən özünəməxsus üslub yaranıb. Ornament sənəti öz yaradıcılarının gözəlliyini gələcək nəsillərə ötürməklə bu günə qədər yaşayıb inkişaf edir. İndi isə biz təsdiq edilmiş tədqiqat faktları, o cümlədən ornamentlərin tədqiqi sayəsində Qərbi Azərbaycanın ilkin ərazilərinin tarixi mənsubiyyətini danılmaz şəkildə sübut edirik. Təsviri sənətin bu sahəsi ilə məşğul olduğum üçün hökumətimizin bu istiqamətdə gördüyü böyük işləri izləyirəm. Bu mövzu ilə bağlı materiallarla tanış olanda təkrarən əmin oldum ki, əcdadlarımızın ornamentlərdə şifrlənmiş müdrikliyi əsrlər boyu bizi dəstəkləyir, bizə yalnız zərif nöqtələrə toxunmaq lazımdır. İstər xalçalar, istərsə də tikmələr, geyim elementləri və ya interyer dizaynı, memarlıq və ya rəsm olsun…