Hər bir xalqın tarixində, mübarizələrlə, faciələrlə və qırğınlarla möhürlənmiş qanlı səhifələr mövcuddur. Azərbaycan xalqı da son iki əsr ərzində erməni millətçi-şovinistlərinin etnik təmizləmə və soyqırım siyasətinə məruz qalıb. Bu hadisələr yalnız Azərbaycan xalqının deyil, həm də digər millətlərin nümayəndələrinin həyatına son qoyub, mədəniyyətimizi, irsimizi, insanlıq dəyərlərini ciddi şəkildə zədələyib. Uşaq, qoca, qadın demədən, dinc əhalinin kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsi humanizm prinsiplərinə sığmayan və dünya tarixində ən qara səhifələrdən biridir. Sözsüz ki, bu faciələr yalnız bir xalqın həyatının acı bir gerçəyi olmaqla qalmır, eyni zamanda gələcəyə inamla irəliləmək, güclü olmaq və nəhayət, zəfər çalmaq üçün dərs verir.
Bu sözləri Teleqraf-a açıqlamasında Milli Məclisin Ailə, qadın və uşaq məsələləri komitəsinin sədri, professor Hicran Hüseynova deyib.
Professor qeyd edib ki, 1918-ci il 31 mart – 2 aprel hadisələri, insanlığın qanlı səhifələrindən biri olaraq tarixdə qalır: “O vaxt, erməni silahlı dəstələri tərəfindən amansızcasına qətlə yetirilən dinc azərbaycanlılar, yalnız öz etnik və dini kimliklərinə görə öldürüldülər. Bu, cəbhələrdəki döyüşlərdən deyil, mədəniyyətin, insanlılığın məhv edilməsi idi. On minlərlə günahsız insan, evlər, kəndlər, məscidlər və qəbiristanlıqlar qırğınlar nəticəsində yerlə-yeksan olundu. Fövqəladə İstintaq Komissiyasının 1918-1920-ci illərdəki mükəmməl araşdırmaları, bu dəhşətlərin bədii təsvirindən daha çox gerçəkliyin acı şəkillərini təqdim edir. Şamaxıda 8 minə yaxın insanın qanına batdığı, Cavanşir və Cəbrayıl kəndlərinin tamamilə məhv edildiyi, bu faciəvi dönəmin qeyri-bərabərliyini və amansızlığını açıq şəkildə gözlər önünə sərir. Şəhərlər, kəndlər, məscidlər yandırılır, məhv edilir, o yerlərdə bir zamanlar xoşbəxt insanlar, ailələr, mədəniyyət var idi. Lakin tarix, həmin yerlərin susqunluğunu və həsrətini qeyd etməyə məcbur oldu. Zəngəzur və İrəvanın kəndlərində yaşanan faciə, sadəcə fiziki qırğınlarla bitməyib. Hər bir öldürülən insan, bir həyatın, bir ailənin, bir toplumun, bir gələcəyin itməsi idi. Gümrü yaxınlığında cəmlənən 3 min nəfərlik köç, öz sonunu məğlubiyyətlə, xəyanətlə, qanlı pusquda tapdı. Qarabağda, dağlıq ərazilərdə 150 kəndin məhv olması, Azərbaycanın bir parçasının silinməsi idi. Hər bir kədərli əhvalat, təkcə bir xalqın deyil, insanlığın faciəsidir. Bu gün, 107 il sonra, biz bu acı tarixi və onun dərslərini unutmuruq, təkrarına qarşı mübarizə aparırıq”.
“Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, bu faciənin yalnız siyasi və hüquqi baxımdan deyil, həm də tarixi həqiqətlərin üzə çıxarılması baxımından ciddi işlər görmüşdü. Bu işlərin başında Nazirlər Şurasının iyulun 15-də verdiyi qərar dayanır ki, bu qərar ilə Fövqəladə İstintaq Komissiyası yaradıldı və onun əsas məqsədi mart soyqırımını, xüsusilə də Şamaxıdakı vəhşilikləri və İrəvan quberniyasındakı ermənilərin törətdikləri cinayətləri araşdırmaq idi. Komissiya, faciənin bütün miqyasını üzə çıxarmağa çalışarkən, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti öz dövlət strukturlarını da bu işə cəlb etdi. Xarici İşlər Nazirliyi nəzdində xüsusi bir qurum yaradıldı, bu qurum isə dünya ictimaiyyətinə həqiqətləri çatdırmaq üçün mübarizə aparmağa başladı. Həmçinin, bu məlumatlar Əlimərdan bəy Topçubaşovun rəhbərliyi altında Paris Sülh Konfransına təqdim olundu. Əlimərdan bəyin bu səyləri, Azərbaycanın haqqını dünyaya tanıtmaq, xalqının yaşadığı dəhşətləri və faciəni bəşəriyyətə nümayiş etdirmək məqsədini güdürdü. Lakin, bütün bu səylərə baxmayaraq, baş verənlərin sona qədər araşdırılması və siyasi-hüquqi qiymətinin verilməsi mövcud tarixi şəraitə görə mümkün olmadı. 1918-ci ildəki faciənin üzə çıxarılması üçün həyata keçirilən fəaliyyətlər, nəinki siyasi amillərdən, həm də beynəlxalq münasibətlərin təzyiqlərindən təsirləndi”, – o qeyd edib.
Deputat bildirib ki, 1998-ci ilin marın 26-da Prezident Heydər Əliyev tərəfindən imzalanan “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” Fərmanla xalqımıza qarşı törədilən ən böyük cinayətlərdən birinin hüquqi-siyasi qiymətini verdildi və 31 mart tarixini “Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü” elan edildi: “Bu, yalnız bir dövlət sənədinin imzalanması deyil, həm də xalqımızın tarixinin ən ağır səhifələrinə işıq salan bir addım idi. Çünki bu dövr, yalnız bir millətin deyil, bütövlükdə bir xalqın varlıq mücadiləsinin, torpağını və mədəniyyətini qorumaq üçün apardığı qəhrəmanlıq mübarizəsinin simvoludur. Quba şəhərindəki kütləvi məzarlıq, həmin dövrün faciəli anlarını gözlər önünə sərir. Yüzlərlə, bəlkə də minlərlə, müxtəlif etnik qrupların nümayəndələri, dinc vətəndaşlar, heç bir günahları olmadan qətliamın qurbanı oldu. 2007-ci ildə tapılan bu məzarlıq, 1918-ci ilin aprel-may aylarında baş vermiş soyqırımın dəhşətini və erməni qəsdini dünyaya bir daha bəyan etdi. Bu məzarlığın ətrafında edilən tədqiqatlar, orada dəfn olunan 400-dən çox insanın müxtəlif yaş qruplarına aid cəsədlərinin qalıqlarını üzə çıxartdı. Bu məzarlıqda yalnız azərbaycanlılar deyil, həm də yerli ləzgi, yəhudi, tat və digər etnik qrupların nümayəndələri basdırılmışdı. Onların hamısı bu faciədə birləşmiş, bir məqsəd uğrunda – öz həyatlarını qorumaq üçün mübarizə aparmışdılar”.
Komitə sədri hesab edir ki, bu gün bizim qarşımızda duran başlıca vəzifə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri cinayətin soyqırım kimi, beynəlxalq hüquqi qiymətini almasına nail olmaqdır: “Bu baxımdan, Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın, eləcə də fondun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü çox diqqətəlayiqdir. Milli Məclisin rəhbərliyinin adından müvafiq beynəlxalq təşkilatlara, eyni zamanda, bütün parlamentlərarası dostluq qruplarına, ermənilərin Qarabağda etnik təmizləmə siyasəti haqqında müraciət ünvanlanıb. Sözsüz ki, bu qanlı hadisələrin ermənilərin törətdiyi dəhşətli soyqırımından 107 il keçsə də xalqımız bu tarixi unutmur. Həmçinin 31 mart faciəsi, xalqımızın azadlıq və müstəqillik uğrunda mübarizəsini simvolizə edən bir dövrün başlanğıcı oldu. Hər bir ağrı, hər bir qanlı zülm, Azərbaycanın müqəddəs torpaqlarına göz dikən erməni işğalçılarına qarşı qətiyyətli və güclü bir cavab tələbi ilə dolu idi. 44 günlük Vətən Müharibəsi, bu cavabın ən möhtəşəm nümunəsini göstərdi. Azərbaycan Ordusu, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə, işğal altında olan torpaqları azad edərək, 200 illik ərazi işğalına son qoydu. Xocalı, Qaradağlı, Ağdaba, Ballıqaya – bu adlar təkcə qanla yazılmış deyil, həm də xalqımızın şərəfli mübarizəsinin simvoludur. Lakin unutmaq olmaz ki, ermənilər Azərbaycan və türk xalqlarına qarşı həmişə düşmən mövqedə olublar. Onlar, tarix boyu bu torpaqlarda yaşayan xalqları hədəf alıb, onların həyatını və gələcəyini qaraltmaq üçün hər cür vəhşiliyə əl atıblar. Ona görə də bizim məqsədimiz yalnız tarixi unutdurmaq yox, həm də bu tarixin təhrif edilməsinin qarşısını almaq, gerçək soyqırımı dünyaya göstərmək və hər zaman xalqlar arasında sülhün bərqərar olmasına xidmət etməkdir”.
Hicran Hüseynova Prezident İlham Əliyevin 2018-ci il yanvarın 18-də imzaladığı “1918-ci il azərbaycanlıların soyqırımının 100 illiyi haqqında” sərəncam, Azərbaycan tarixinin ən acılı və faciəli səhifələrindən biri olan 1918-ci il soyqırımı ilə bağlı həqiqətlərin ölkə və dünya ictimaiyyətinə çatdırılması istiqamətində atılmış mühüm addım olduğunu söyləyib: “Bu Sərəncam, sadəcə bir tarixi hadisənin xatırlanması deyil, həm də bəşəri cinayətlərə qarşı mübarizənin və bəşəriyyətin tarixi səhvlərdən dərs çıxarmaq məcburiyyətinin bir təzahürüdür. Erməni-bolşevik silahlı dəstələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqırımı, yüz il sonra belə, öz təsirini və acısını hiss etdirir. Prezidentin bu sərəncamı, soyqırımının yalnız tarixdə qalmasını deyil, həm də onun unudulmaması, gənc nəsillərə və dünya ictimaiyyətinə doğru şəkildə çatdırılması məqsədini güdür. Bu tədbir, həmçinin həmin dövrdə həyatını itirən vəhşicəsinə qətlə yetirilən insanların xatirəsinə hörmətin göstərilməsi baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Bu gün biz tariximizin ən dəyərli səhifələrini yaşayırıq. Vətəndaşlıq və dövlətçilik ideallarını daha da gücləndirən, haqqın zəfərini simvolizə edən bir gündür. Ən dərin izləri torpağımıza qazınmış və ruhlarımızda daimi bir iz qoymuş erməni faşizminin qarşısında qalib gəlmişik. Qədim torpaqlarımız, onlarca il işğalda qalmış, erməni terrorunun təsiri ilə xaraba olmuş, yer üzündən silinmək üzrəydi. Amma biz buna imkan vermədik. Çünki bizə miras qalmış bu torpaqlar yalnız daşlarla, ucaldılmış abidələrlə deyil, qanla, canla qorunmuşdu. Bu gün, torpağımıza, xalqımıza, tariximizə sahib çıxaraq yeni bir səhifə açırıq. Amma hər zaman yad etməliyik ki, bu zəfər bizim qəhrəmanlarımızın, şəhidlərimizin, yurdunu sevən, torpağını qorumayanların qətiyyətinin nəticəsidir. Onların ruhu hər zaman bizimlədir, heç zaman unudulmayacaqdır. Və bu torpaqda, hər bir insanın, hər bir canın yaşadığı zəhmət və əzab heç vaxt yaddan çıxmayacaqdır. Bu, şərəf tariximizdir”.